NL Magazine Politiek - Afgelopen week is de discussie over het asielbeleid in de Tweede Kamer een nieuwe fase ingegaan. Fractievoorzitter Halbe Zijlstra van de VVD opperde om de asielzoekers met een tijdelijke verblijfsvergunning vooral op sobere wijze op te vangen. Dit plan zet de discussie over de totale opvang op scherp. De vestiging van de asielzoekers stuit waar dan ook op weerstand van delen van de bevolking. De inmiddels gearriveerde asielzoekers verblijven nu in diverse opvangcentra in het land, variërend van sporthallen tot vakantieparken.
De vluchtelingenopvang moet 'sober en rechtvaardig' worden. Afgelopen maandag maakten de regeringspartijen bekend dat vluchtelingen die een verblijfsstatus hebben gekregen, voortaan geen bijstandsuitkering noch een sociale huurwoning met voorrang kunnen krijgen. "Bijstand in Natura" wordt de nieuwe norm en zij zullen worden gehuisvest in een omgebouwde zeecontainer of in een leegstaand kantoorpand. Huurtoeslag en zorgtoeslag worden geschrapt, de overheid betaalt de huur en zorgverzekering.
Is hiermee het probleem betreffende de huisvesting opgelost?
Kort antwoord: Nee! Dit antwoord vraagt om uitleg. De hierboven geschetste situatie is een tijdelijke oplossing. Het is nog maar de vraag of asielzoekers vijf jaar lang in een sporthal, kantoor, schoolgebouw, vakantiepark, zeecontainers en andere varianten kunnen wonen. Naast bouwtechnische eisen kunnen ook sociaal onwenselijke situaties ontstaan. Na vijf jaar verandert de situatie sowieso voor de asielzoeker indien hij of zij een permanente status krijgt in plaats van de tijdelijke. Daarmee krijgt de persoon nagenoeg dezelfde rechten als iedere andere Nederlander.
Wordt het plan 'Zijlstra' daadwerkelijk uitgevoerd, dan worden de problemen vijf jaar vooruit geschoven. In de komende vijf jaar kan het zijn dat het conflict beëindigd wordt en zouden de vluchtelingen kunnen terugkeren. Dit scenario lijkt nu nog zeer onwaarschijnlijk.
Waar zit dan het werkelijke probleem? Dat zit in het aantal beschikbare sociale huurwoningen. Tijdens de laatste financiële crisis (2008-..) kwam ook het gedrag van een aantal malafide bestuurders van woningcorporaties naar boven. Voor dit gedrag werd de totale woningcorporatiesector gestraft. Verhuurders met meer dan tien woningen moesten een verhuurdersheffing gaan betalen, bij de grote corporaties liep/loopt dat in de miljoenen euro's (die geheel of gedeeltelijk door werden berekend aan de huurder). Een van de gevolgen was dat de woningcorporaties hun activiteiten stil hadden gezet, waaronder het bouwen van sociale woningen, naast het niet meer investeren in vastgoed tijdens de financiële crisis. Combineer dit met het matig verstrekken van hypotheken en je ziet de doorstroom vanuit de (sociale) huursector feitelijk instorten. .
Met de laatste prognoses in het vooruitzicht gaat de vluchtelingenstroom het aantal asielzoekers van halverwege jaren negentig overtreffen. De consequenties voor de huisvestingsbeleid in het algemeen zijn groot. De bestaande voorraad sociale woningen kan deze stroom niet opvangen zonder de wachttijd voor de bestaande mensen die op de wachtlijst staan voor een sociale huurwoning veel langer te maken. Hiervoor bestaan drie oplossingen:
1. geen asielzoekers opnemen
2. meer sociale woningen bouwen
3. asielzoekers huisvesten in niet sociale woningen
Oplossing 1. Politiek lijkt dit geen oplossing en ook juridisch kan dit niet gezien de internationale verdragen die Nederland getekend heeft. Daarnaast is er ook een humaan aspect, al hebben de meeste vluchtelingen naast hun veiligheidsmotief ook een economisch reden om naar bepaalde Europese landen waaronder Nederland te komen.
Oplossing 2. Dit lijkt de meest voor de hand liggende. Wil de regering de mensen die op de bestaande wachtlijst staan voor een sociale huurwoning niet helemaal schofferen, dan moet er worden bijgebouwd. Dit heeft financiële consequenties, waardoor het huidige beleid ten opzichte van de verhuurders moet worden aangepast.
Oplossing 3. Het huisvesten in niet sociale woningen zal veel sociale onrust geven. Zeker wanneer dit op grote schaal zou gebeuren. Opvang in verschillende wijken is op zich een goed idee, anders zouden alleen de wijken met veel sociale woningen de vluchtelingen op moeten vangen. Vaak zijn wijken met een overschot aan sociale woningen niet de sterkste sociaal economische wijken van een gemeente. Dus verspreiden van asielzoekers heeft de voorkeur, wat het risico met zich meebrengt dat er scheve gezichten onder de lokale bevolking gaan ontstaan. "Waarom zij wel en ik niet" of "Gaat dit ten koste van onze waarde van ons huis" zijn dan vragen die beantwoord moeten worden. Een ander punt is dat als de opvang te luxe wordt, wat weer tot aanzuigende werking kan leiden.
Al deze mogelijke oplossingen geven aan dat er geen eenduidige simpele oplossing is. De belangrijkste oplossingen zijn nu de tijdelijke opvang en een politieke oplossing om de stroom te stoppen. De oplossing daarvoor ligt in het Midden Oosten en in delen van Afrika. Tot die tijd zitten vast aan deze nieuwe realiteit die nog de nodige (politieke) consequenties zal hebben.
Onno van Middelkoop en Maurice Harroud
